Gebelikte Varis Oluşumu ve Önlenmesi
Hamilelikte varis nedir?
Varis yüzeyel toplardamarların hastalığıdır. Hem estetik hem de sağlık açısından önemli bir durumdur. ÖzellikleBacaklarda yüzeyel toplardamarların düzensiz bir biçimde uzaması, genişlemesi ve kıvrımlar oluşturması varis olarak adlandırılır. Varis sözcüğü Latince Varix (kıvrım yapmış damar) kelimesinden gelmektedir. Vücudumuzda kanı kalbe götüren toplardamarlar bunu içlerindeki kapakcıklar yolu ile yaparlar. Kapakcıklar tek yönlü çalışarak kanı yukarı, kalbe doğru iter. Varis bu kapakcıkların iyi çalışamadığı durumlarda ortaya çıkar. Kapakcıkların iyi çalışamaması genetik olarak zayıf olmalarından kaynaklanabileceği gibi uzun süre ayakta kalarak çalışmak zorunda olunan meslek gruplarında da fazla görülür. Hamilelikten önce varis var olabilir, gebelikte önlem alınmazsa daha da büyüyecektir. Veya önceden gözle görünebilen bir varis yokken gebeliğin etkisi ile görünür hal alabilecektir. Hamilelikte özellikle vüdutta dolaşan kan miktarının artması, hormonların etkisi ile damarların dah da gevşemesi ve de karında olan büyüme ve kilo alımı ile bacaklara olan basıncın artması da doğal olarak varis oluşumunu hızlandırır.
Hamilelikte varis neden olur?
Hamilelikte görünen varisler özellikle genetik olarak toplardamarlar içindeki kapaklarının yapısı bozuk lanlarda, sürekli ayakta kalarak çalışmak zorunda olan meslek gruplarında,gebelik öncesinde de olan varisler hamilelikte daha da ilerler. Gebeliğin kendisi tek başına da varis oluşumuna neden olabilir. Özellikle bebeğin vücudun altında kalan damarlara yaptığı bası varis oluşumunda etkendir. Bu bası etkisi fazla kilo alanlarda ve çoğul gebeliklerde daha da fazla olabilmektedir. İkinci etken : Gebelikte artan hormonlar ın tüm vücut kaslarında olduğu gibi toplar damarların duvarlarındaki kaslarda da gevşeme etkisi yapmasıdır. Böylelikle damarlar içinde kan birikimi ile kolayca genişleyerek varikoz damarlar halini alırlar. Yine gebelikte vücutta dolaşan kan miktarının hacim olarak artması da varis oluşumunu kolaylaştıran bir etkendir.
Hamilelikte varis belirtileri nelerdir?
Gebelikte ortaya çıkan varisler estetik olarak hoş görünmedikleri gibi sağlık açısından da bazı belirtiler verebilirler. Özellikle bacaklarda büyük toplardamarlarda oluşan varisler uzamış, kıvrımlaşmış , kalınlaşmış veya paketler halinde genişlemiş mavimsi yeşil damarlar olarak belirti verirler. Daha küçük kılcal damarlarda oluşan varisler de kırmızı mavi, mor minik yapılar veya örümcek ağı şeklinde lezyonlar olarak izlenebilirler. Anne adayı ayağa kalktığında bacaklarda göllenen kan artar, bunun için vücuduna ve bebeğe yeterli kan göndermeyi amaçlayan anne kalbi daha fazla çalışır. Toplar damardaki kan göllenmesinden dolayı azalan kan hacmi, baş dönmesi ve hatta bayılarak yere düşme ye kadar varabilen sıkıntılara neden olabilir. Kan dolaşım sorunları nedeniyle ağrı yapabilirler bu ağrı tüm bacağa yayılan veya bazen diz altı bölgeyi etkileyen derin, künt ve bacağa ağırlık hissi veren bir ağrıdır. Özellikle geceleri kramp, kaşıntı, sıcaklık ve yanma hissi, ayak bileğinde şişme, bacakta yorgunluk, gerginlik hissi olarak belirti verebilir. Bacaklarda büyük miktarlarda kan göllenmesinin kalbe dönen ve bebeğe giden kan miktarını azaltarak erken doğumu tetikleyebileceği de düşünülmektedir. Bazen variköz damarların içinde pıhtılar oluşarak damarın tıkanmasına yüzeyel trombofilebit adı verilen daha ciddi durumlara da neden olabilirler. Daha da ciddi bir durum da derin toplar damarlarda variköz damarlarda oluşan pıhtıların koparak akciğer embolisi oluşturmasıdır.
Hamilelikte varis vücudun hangi bölgelerinde görülür?
Gebelikte ortaya çıkan varisler özellikle büyük toplardamarlara ait olan varisler sıklıkla vücudun alt bölgesinde oluşur. Bacaklar başta olmak üzere bazen vulva ve perine de, vajen girişinde olabilir. Aslında anüs ve barsağın son bölümünde oluşan hemoroidler de hemoroid olarak adlandırılan bir çeşit varistirler. Bacaklarda özellikle baldır ve dizlerin arka kısımlarında gözlenir. Daha minik ve kırmızı olan kılcal damar genişlemeleri ile olan varisler de bacakta daha fazla olmak üzere vücudun tüm diğer kısımlarında da olabilirler.
Hamilelikten önce varisi olanlar nelere dikkat etmeli?
Gebelikten önce de varisi olnalar özellikle varislerle ilgili sıkıntı yaşamamak için bazı önlemler almalıdırlar. Gebelik sırasında uzun süre dikilerek ayakta kalmamak, uzun süre oturarak hareketsiz kalmamak gereklidir. Bacak bacak üstüne atarak oturmak, bağdaş kuararak oturmak varisleri ilerletir. Yine otururken sandalyenin sert kısımlarının bacağı sıkıştırarak damar dolaşımını bozmaması için uygun şekilde oturmak faydalı olacaktır. Bol yürüyüş yapmak, yüzmek, özellikle bacak kaslarını çalıştıracak egzersizler yapmak faydalı olacaktır. Çok sıcak banyolar, sauna ve uzun süre güneşlenmek de varis oluşumunu kolaylaştırır. Bu ortamlarda fazla kalmamak gerekir. Geceleri uyurken veya dinlenirken ayakların altına birkaç yastık koyarak ayakları kalp hizasından yukarıda tutmak bunu yaparken bacakların dizden bükülmemesine dikkat etmek şartıyla faydalı olacaktır. Gebelikte kullanılacak varis çorapları da oldukça faydalıdır. Karnı bebeği sıkmayacak şekilde rahat olarak dizayn edilmiş kilotlu varis çorapları sabah yataktan kalkmadan ayakları 1-2 dakika iyice kalrırarak damarlar boşaltıldıktan sonra giyilmeli ve mümkümde tüm gün boyunca kullanılmalıdır.
Hamilelikte varis tedavisi nasıl yapılır?
Gebelikte oluşan varislerin tedavisinde ilaç ve cerrahi yöntemler bebeğe olası yan etkilerinden dolayı komplikasyon oluşmadıkça kullanılmazlar. Ayrıca gebelikte oluşan varislerin çoğu gebelik bittikten bebeğin yaptığı bası ortadan kalkınca kaybolurlar. Bu nedenle daha çok ilerlemesini önlemek için tedbirler almak daha önemlidir. Özellikle bacak kaslarının çalışmasını sağlayan egzersizler, yürüyüş, sık sık baçakları hareket ettirmek, dinlenirken kalb hizasında yukarıda tutmak , varis çorabı kullanmak varislerin verdiği ağrı, dolgunluk gibi belirtileri azaltırken ilerlemesine de engel olabilirler. Doğumdan 2 ay sonra bile kaybolmayan varislerde, doğum sonrası varis şikayetleri devam eden varislerde,kozmetik sorun yaratan varislerde, doğumu takiben 3. aydan itibaren tedaviye başlamak önerilmektedir.
Hamilelikte varisten nasıl korunabiliriz?
Gebelik döneminde vücutta dolaşan kan hacminin artması, damarların gevşemesi ve elastikiyetinin azalması , alınan kiloların ve bebeğin yaptığı basının etkisi ile önceden olan varisler daha da artabilir veya yeni varisler oluşabilir. Bunu önlemek için uzun süre ayakta hareketsiz durmamak, arada yürüyüş yaparak bacak kaslarını çalıştırmak uzanarak atakları yüksekde tutarak dinlendirmek ve damarların boşalmasını sağlamak faydalı olur. Çok sıkı çamaşırlar, konçları sıkan çoraplar kullanılmamalı. Fazla kilo alımının önlenmesi, Sauna, güneş banyosu, hamam gibi aşırı sıcak ortamlarda bulunulmamaması Bacak bacak üstüne atmak gibi dolaşımı engelleyecek hareketler yapılamaması Varis çorabı kullanılması da dikkat edilecek önlemler olarak sayılabilir.
Hamilelikte varis çorabı giyilebilir mi?
Gebelikte varis çorapları oldukça faydalıdır. Ancak bu çorapların damarın içindeki kanın akışını kolaylaştıracak basınçta olması, bacak çapına ve uzunluğuna uygun ölçülerde olması , kilotlu çorapların da gebelik için üretilmiş özel çoraplar olması gerekmektedir. Çoraplar basınç oluşturma düzeyleri ve varislerin oluştukları bölgeye göre şeçilmelidir. Diz altı, diz üstü, kilotlu, kasıklara kadar uzanan tipleri mevcuttur. Hangi çorabın kullanılacağıhastalığın durumu ve ilerleme aşamasına göre hekiminiz tarafından belirlenmelidir. Örnek vermek gerekir hastalık diz ve bacaklar arasında ise bu durumda diz altı varis çorabı kullanması önerilecektir. Fakat burda dikkat edilmesi gereken varislerin yoğunluğu ve damarların cilt dışına taşma şekline göre Orta ve yüksek derece basınçlı modellerden hangisinin kullanılacağına karar vermektir.
Dış genital bölgedeki varis doğumu olumsuz etkiler mi?
Perine ve vulvada, labialarda, dış genital bölgede de varisler ouşabilir. Bunlar kozmetik problemler dışında ağrı ve dolgunluk yakınmalarına neden olurlar. Bu dölgedeki varisler doğumda travma ile kanamaya neden olabililer ancak çoğunlukla normal doum yapmaya engel olmazlar. Doğum sırasında bebeğin başı çıkmadan önce gerekiyorsa varislerin olmadığı bölgeden epizyotıomi açılarak başın rahat çıkması ve damarların korunması sağlanabilir.
